Το περιστέρι της Αγιά Σοφιάς, The dove of Saint Sophia's church

Ένας θρύλος  από τη Μυρσίνη Σητείας λέει  πως: “Όντεν εγίνουντονε η τελευταία λειτουργία, ήτονε μέσα στην Αγιά Σοφιά ένα κάτασπρο περιστέρι. Με το έμπασμα των Τουρκώ, το περιστέρι εμαύρισε και πέταξε όξω. Κιανείς δεν κατέχει που επήε. Δα ξαναγυρίσει ασπρισμένο στην Αγιά Σοφιά μος και δα πάρωμε την Πόλη” (Ν. Γαρεφαλάκης.Μυρσίνη)

A legend from Myrsini Sitias says that: "when the last service was being held, there was a pure white dove inside the church of Agia Sophia. With the invasion of the Turks, the pigeon turned black and flew out. No one knows where has gone. It will return whitewashed to Hagia Sophia as soon as we retake Constantinople"

Επίκληση καρποφορίας.

Στη Ζάκρο παλιά αν ένας  νοικοκύρης  είχε ένα δεντρό που δεν καρπούσε, για να το κάμει καρπερό έπρεπε μετά την  πρώτη Ανάσταση να φύγει από την εκκλησία αμίλητος να πάει  να γονατίσει μπροστά στο δεντρό κοιτάζοντας προς την Ανατολή και να πει τρεις φορές το «Χριστό Ανέστη». Την επόμενη χρονιά το δεντρό θα καρποφορούσε 

  

Τα Χελιδονίσματα της πρώτης του Μάρτη και το ξυλόγλυπτο χελιδόνι από το Κατσιδώνι

Ο Μάρτης από παλιά συνδεόταν με τον ερχομό των χελιδονιών μια και μέχρι πρόσφατα  πριν οι ραγδαίες κλιματολογικές αλλαγές αναστατώσουν και τον αιώνιο κύκλο των αποδημιών, αυτά  ερχόταν σταθερά τέτοια εποχή. Για να  υποδεχτούν  την  Άνοιξη της οποίας σύμβολο αποτελούσε το χελιδόνι  την πρώτη ή την 21 Μαρτίου  ημέρα της εαρινής ισημερίας, τα παιδιά γυρνούσαν στα σπίτια κρατώντας ένα  ομοίωμα τους, την «χελιδόνα»  και τραγουδούσαν ένα είδος καλάντων τα «χελιδονίσματα». Το έθιμο της χελιδόνας, έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα.  Χελιδόνισμα που τραγουδούσαν στην αρχαία Ρόδο επίσης  παιδιά  περιφέροντας  ομοίωμα χελιδόνας,  διέσωσε ο Αθηναίος στους Δειπνοσοφιστές  του γύρω στο 200.π.Χ.

Οι πρώτοι στίχοι λένε :

                                «Ήλθ' ήλθε χελιδών
                                  Καλάς ώρας άγουσα
                                  Καλούς ενιαυτούς
                                  Επί γαστέρι λευκά
                                  Απί νώτα μέλαινα»
                                  Που σημαίνει
                                  Ήρθε, ήρθε το χελιδόνι
                                  Που φέρνει καλές ώρες
                                  Και καλά χρόνια
                                  Είναι λευκό στην κοιλιά
                                  Και μαύρο στη ράχη.

Τα κάλαντα του Μάρτη  έχουν επιβιώσει μέχρι τις μέρες μας σε πολλές περιοχές της  Ελλάδας σε διάφορες παραλλαγές που πολλές θυμίζουν το  πιο πάνω αρχαίο χελιδόνισμα .

«Ήρθε ήρθ’ η χελιδώνα / ήρθενε κι η μελιδόνα κλπ»  λέει ένα χελιδόνισμα από την επαρχία Ηρακλείου που διέσωσε η μεγάλη λαογράφος Ευ. Φραγκάκη. 

Χελιδονίσματα έχουν καταγραφεί και στα δυτικά του νομού Λασιθίου αλλά θα πρέπει να τα τραγουδούσαν παλιά με περιφορά χελιδόνας και στην επαρχία  Σητείας,   όπως μας  δείχνει ένα ξυλόγλυπτο χελιδόνι από το Κατσιδώνι  που στηρίζεται πάνω σε μια  βάση με ανάγλυφα σχήματα που θυμίζουν άνθη και ανθοφορία. Κατά τον μεγάλο Κατσιδωνιώτη καθηγητή και πρύτανη της λαογραφίας Γ. Σπυριδάκη που το κατέθεσε στο Κέντρο Έρευνας  Ελληνικής Λαογραφίας (όπου και η φωτογραφία),  αυτό  είναι  παλαιότερο του 1890.  

 Κατσιδώνι