Κρητικές εικόνες στην Βοσνία. Cretan icons in Bosnia

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης το 1453, το νησί της Κρήτης, που ήταν υπό ενετική κατοχή από το 1204, έγινε το πιο σημαντικό καλλιτεχνικό κέντρο του ελληνικού κόσμου. Πολλοί επιστήμονες και καλλιτέχνες που είχαν φύγει από τα κατεχόμενα από τους Τούρκους εδάφη κατέφυγαν στην Κρήτη ακόμη και πριν από την άλωση της Κωνσταντινούπολης και συνέβαλαν σε αυτή την άνθηση. Οι Κρητικοί ζωγράφοι στράφηκαν σχεδόν αποκλειστικά στην παραγωγή των φορητών εικόνων. Δέχτηκαν πολλές παραγγελίες από ξένους εμπόρους, κυρίως Ενετούς, από καθολικούς επισκόπους στα ελληνικά εδάφη που κατέλαβε τη Βενετία, από Ορθόδοξα μοναστήρια και εκκλησίες, καθώς και από Έλληνες και Βενετούς άρχοντες και άλλους πολίτες της Δημοκρατίας της Βενετίας. Η ανάπτυξη της τέχνης στην Κρήτη είχε άμεση εξάρτηση από την ανάπτυξη των κρητικών πόλεων ως σημαντικό εμπορικό και ναυτιλιακών κέντρων.

Οι κρητικές εικόνες αντιπροσωπεύουν τη δεύτερη μεγαλύτερη ομάδα από αυτές που βρέθηκαν στις σερβικές εκκλησίες της Βοσνίας. Είχαν εισαχθεί στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη κατά ολόκληρη την δημιουργική περίοδο της Κρητικής Σχολής, από τον 15ο- 17ο αιώνα. Ο μεγαλύτερος αριθμός των κρητικών εικόνων πρέπει να αναζητηθεί στη Δαλματία και στη Βοσνία. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί από τις ισχυρές εμπορικές και πολιτιστικές σχέσεις μεταξύ της Κρήτης και της Βενετίας, χάρη στην οποία πολλά εμπορικά πλοία σταματούσαν σε διάφορα λιμάνια της Δαλματίας. Κατά τη διάρκεια της τουρκικής κατοχής της Βοσνίας, πολλές πλούσιες οικογένειες εμπόρων της Σερβίας δώριζαν κρητικές εικόνες στις εκκλησίες τους. Αυτός είναι και ο λόγος που σε πόλεις όπως το Σεράγεβο και το Μόσταρ, έχει βρεθεί ο μεγαλύτερος αριθμός εικόνων

After the fall of Constantinople in 1453, the island of Crete was under Venetian rule from 1204, and became the most important cultural center of the Greek world. Many scientists and artists who had fled from the occupied territories by the Turks came to Crete, even before the conquest of Constantinople and contributed to this growth. The Cretan painters focused almost exclusively on the production of portable icons. They received many orders from foreign traders, especially the Venetians, by Catholic bishops in the Greek occupied territories by Venice, from Orthodox monasteries and churches, and Greek and Venetian nobles and other citizens of the Republic of Venice. The development of art in Crete was directly dependent on the development of Cretan cities as important trading and shipping centers.

The Cretan icons represent the second largest group of those found in Serbian churches in Bosnia. They were introduced in Bosnia and Herzegovina during the entire creative period of the Cretan School, from the 15th-17th century. The largest number of Cretan icons are in Dalmatia and Bosnia. This can be explained by the strong commercial and cultural relations between Crete and Venice, thanks to which many merchant ships would stop at various ports of Dalmatia. During the Turkish occupation of Bosnia, many wealthy merchant families of Serbia donate Cretan icons in their churches. That is why in cities such as Sarajevo and Mostar, were found the largest number of Cretan icons

From the article "Icons of Bosnia-Herzegovina(16th-19th century)" of Svetlana Rakić. Assistant Professor of Fine Arts at Franklin College

Τα λείψανα του Αγίου Σπυρίδωνα.18ος αιώνα. Τούζλα. Επισκοπικό μέγαρο
The relics of saint Spyridon. 18th cent. Touzla. Episcopal palace


Η λειτουργία των δικαίων και τα μαρτύρια της κόλασης. Του Γεωργίου Κλόντζα γύρω στο 1600. Σαράγιεβο. Ναός των Αγίων Αρχαγγέλων
The liturgie of the righteous and the sufferings in hell. By Georgios Klontzas about 1600. Sarajievo. Church of Archangels


Θρήνος. Εμμανουήλ Λαμπάρδου. Πρώιμος 17ος αιώνας. Τούζλα. Επισκοπικό μέγαρο
Pieta.Emmanuel Lanbardos. Early 17th cent. Touzla.Episcopal palace


Γλυκοφιλούσα. Δεύτερο μισό του16ου αιώνα. Τούζλα. Επισκοπικό μέγαρο
Glycophyloussa. Second half of 16th century. Touzla.Episcopal palace


Γλυκοφιλούσα. 16ου αιώνα. Σαράγιεβο. Γκαλερί τέχνης της Βοσνίας Ερζεγοβίνης
Glycophyloussa. 16th century. Sarajevo.Art gallery of Bosnia Herzegovina.


Μη μου άπτου. Εικόνα του Ιωάννη Συρόπουλου. 16ος αιώνας. Σαράγιεβο. Ναός Αρχαγγέλων.
Don't touch me. 16th cent. Sarajavo. Church of Archangels


Άγιος Ιωάννης Βαπτιστής. Δεύτερο ήμισυ του 16ου αιώνα. Σαράγιεβο. Ναός Αρχαγγέλων
Saint John the baptist. Second half of 16th cent. Serajevo. Church of Archangels


Γλυκοφιλούσα. Πρώιμου 16ου αιώνα. Σεράγιεβο. Ναός Αρχαγγέλων. Sweet kissing Virgin . Cretan early 16th cent. Sarajevo. Church of Arhangels


Δύο ερημίτες (Α.Αντώνιος και Παύλος) 16ου αιώνα. Τούζλα.Επισκοπικό παλάτι
Two hermites(Saint Antony and Paul) Cretan 16th cent. Touzla. Episcopal palace.


Δέησις. Εικόνα του Νικολάου Ρίτσου.Ηράκλειο γύρω στο 1490. Εκκλησία των Αρχαγγέλων. Σαράγιεβο. Deesis by Nikolaos Richos. Around 1490. Candia. In the church of Archangels in Sarajevo