Το ζεύγος Παλλήκαρη
καλωσόρισα στο Λαογραφικό –Ιστορικό Μουσείο της Σητείας που ξεναγήθηκε από τις υπεύθυνες του Μουσείου .
Στη συνέχεια το κείμενο του χαιρετισμού που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της Σητείας «Νέα Επαρχία» φύλλο 5.2.2013
Αξιότιμοι Κυρία
και Κύριε Παλλήκαρη,
Καλωσορίζουμε εσάς και την
ομάδα των ιατρών που ήρθε στον τόπο μας για να προσφέρει ανιδιοτελώς τις
υπηρεσίες της.
Ευρισκόμενοι στο φιλόξενο χώρο του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου της Σητείας με τα
υπέροχα υφαντά και τα άλλα εκθέματα, επιτρέψτε μου να πω δυο
λόγια για την παραδοσιακή υφαντική τέχνη την οποία προσπαθείτε ακούραστα και με
πολλή αγάπη να αναβιώσετε μέσα από την
αποστολή Πηνελόπη – Γκάντι, θυμίζοντάς
μας δυο μορφές που πρέπει να αποτελούν
τα πρότυπα μας σε αυτή την εποχή της μεγάλης κρίσης.
Την πιστή σύζυγο του Οδυσσέα
την Πηνελόπη με την παροιμιώδη υπομονή και αντοχή της και
το Γκάντι το μεγάλο ινδό ηγέτη που με
πολύ απλό τρόπο έδωσε το παράδειγμα της απεξάρτησης από τους ξένους και πέρασε το μήνυμα ότι για να προκόψει κανείς πρέπει να στηριχτεί, πρωτίστως στις δικές του δυνάμεις.
Στην επαρχία μας υπάρχει μια παράδοση αιώνων στην
υφαντική τέχνη. Μας το θυμίζουν, κάτι
μικρά πήλινα αντικείμενα με
πυραμιδοειδή μορφή που κατά καιρούς
ανακαλύπτει η αρχαιολογική σκαπάνη ή
έρχονται στην επιφάνεια κατά την καλλιέργεια αγρών και ελαιώνων μας που
βρίσκονται κοντά σε αρχαιολογικούς
χώρους. Πρόκειται για τις αγνύθες,
δηλαδή βαρίδια που δενόταν στα στημόνια
για να τα τεντώνουν προς τα κάτω.
Η ποίηση μας επίσης έρχεται
να μας θυμίσει πως εδώ σε αυτόν τον τόπο υπήρχε υφαντική τέχνη με έργα υψηλής ποιότητας.
Σε ένα από τα δημοτικά
ποιήματά μας, τα αδέρφια χτυπούν μέχρι θανάτου την αδερφή τους αντιδρώντας σε
ένα ερωτά που δεν εγκρίνουν. Την σκοτώνουν για ένα
ζευγάρι ρόδα. Μια περιγραφή ενδυμάτων που
ύφαιναν οι χρυσοχέρες υφάντρες της εποχής έχουμε στο θρήνο της μάνας :
Μισεύεις
θυγατέρα μου, πια ρούχα να σου βάλλω,
θες
τα λινά θες τα χρυσά θες τα μαλαματένια,
θες
τα κοκκινοπράσινα που σου ’χω στην κασέλα ;
Ο μεγάλος Στειακός ποιητής πάλι , θέλει τον κεντρικό ήρωα του τον Ερωτόκριτο, ντυμένο με άσπρη φαντή χρυσάργυρη φορεσιά ενώ
τους άλλους ήρωες ντυμένους με χρυσοπράσινα ή ολομέταξα. Ο ίδιος ο Κορνάρος
τιμά ξεχωριστά το ρούχο που ’χει γίνει σε σπιτικό αργαστήρι «μ’ έτοια τέχνη και
μαστοριά»
Δυο υφαντά βλέπει ο λαός μας
και στα χρώματα του ουράνιου τόξου, της
Κερασολένης ή Κερασελένης όπως την αποκαλεί, δηλαδή της Κεράς Ελένης (Αγίας
Ελένης), πιστεύοντας πως είναι η Αγία ζώνη ή η εσθήτα της Παναγίας που κατά την παράδοση κατέθεσε η
αγία Ελένη σε ναό της Κωνσταντινούπολης , ή η ζώνη του Χριστού, λέγοντας :
Η Κερασολένη κάθεται και πλένει
του Χριστού τη ζώνη και την
σιδερώνει.
Οι νεώτεροι αργαλειοί -τα
αργαστήρια- δεν έλειπαν παλιά από κανένα
σπίτι και μάλιστα σε πολλά υπήρχε ιδιαίτερο δωμάτιο για την εγκατάστασή τους
«το αργαστηρόσπιτο». Οι γυναίκες περνούσαν εκεί
αρκετό καιρό υφαίνοντας από κλινοσκεπάσματα μέχρι τα παλιά ενδύματα των
μελών της οικογένειας και από τα χέρια τους βγήκαν αριστουργήματα όπως μπορεί να δει κανείς από τα λίγα δείγματα που
έχουν μείνει στα διαφορά λαογραφικά μουσεία της επαρχίας μας. Λιτά ή πολύπλοκα αλλά υπέροχα σχέδια,
πανέμορφα φυσικά χρώματα παρμένα από την πλούσια κρητική χλωρίδα, μας μαγεύουν και σήμερα.
Αιώνες τώρα το χτύπημα του
πετάλου ακουγόταν σε όλη την ύπαιθρο μας και από γενιά σε γενιά μεταφερόταν ή τέχνη της
υφαντικής. Στα αργαστήρια οι κοπελιές μέσα στα στημόνια και στα φάδια, ύφαιναν
και τα όνειρά τους και με τα στημόνια και τα φάδια έμπλεκαν αυτούς που αγαπούσαν.
Δεν
ήταν όμως μόνο οι υφάντρες που ασχολιόταν με την τέχνη της υφαντικής. Κατά την
Ενετοκρατία υπήρχαν οι λεγόμενοι ανυφαντές δηλαδή επαγγελματίες υφαντές. Στα
νεότερα χρόνια οι μουτάφηδες δηλαδή άνδρες
που δούλευαν στα μουτάφικα, σε
όρθια αργαστήρια, ύφαιναν με το καζίλι (νήμα από τρίχα κατσίκας) ένα σωρό
χρήσιμα υφαντά όπως ντρουβάδες αλλά κυρίως πανιά που σε ένα τόπο με μεγάλη ελαιοπαραγωγή όπως η περιοχή μας, είχαν μεγάλη ζήτηση, μια και τα χρησιμοποιούσαν στην έκθλιψη του
πολτού του ελαιοκάρπου που γινόταν στα παραδοσιακά ελαιοτριβεία «τις
φάμπρικες».
Περνώντας από διάφορα ερημωμένα σπίτια στην επαρχία μας,
βλέπουμε μέσα εγκαταλειμμένα αργαστήρια να σαπίζουν στο
πέρασμα του χρόνου, κάτι που μας προκαλεί απέραντη θλίψη.
Ευτυχώς όμως που οι δυο
παραδοσιακές τέχνες, η υφαντική αλλά και
η αναπόσπαστα συνδεδεμένη με αυτήν, βαφική αν και παραμελημένες τα τελευταία χρόνια δεν έχουν ξεχαστεί ακόμη.
Για την προσπάθεια αναβίωσης τους
σήμερα, ώστε να μπορούν να συμβάλουν και
αυτές στην ανάκαμψη του τόπου μας, σας συγχαίρουμε
και σας ευχόμαστε καλή δύναμη.
Ερρίκος Σκουλούδης
Φωτογραφίες μου από την επίσκεψη
του ζεύγους Παλλήκαρη στο Μουσείο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου