Δευτέρα 29 Μαΐου 2023

Το περιστέρι της Αγιά Σοφιάς, The dove of Saint Sophia's church

Ένας θρύλος  από τη Μυρσίνη Σητείας λέει  πως: “Όντεν εγίνουντονε η τελευταία λειτουργία, ήτονε μέσα στην Αγιά Σοφιά ένα κάτασπρο περιστέρι. Με το έμπασμα των Τουρκώ, το περιστέρι εμαύρισε και πέταξε όξω. Κιανείς δεν κατέχει που επήε. Δα ξαναγυρίσει ασπρισμένο στην Αγιά Σοφιά μος και δα πάρωμε την Πόλη” (Ν. Γαρεφαλάκης.Μυρσίνη)


A legend from Myrsini Sitias says that: "when the last service was being held, there was a pure white dove inside the church of Agia Sophia. With the invasion of the Turks, the pigeon turned black and flew out. No one knows where has gone. It will return whitewashed to Hagia Sophia as soon as we retake Constantinople"

Σάββατο 15 Απριλίου 2023

Επίκληση καρποφορίας.

Στη Ζάκρο παλιά αν ένας  νοικοκύρης  είχε ένα δεντρό που δεν καρπούσε, για να το κάμει καρπερό έπρεπε μετά την  πρώτη Ανάσταση να φύγει από την εκκλησία αμίλητος να πάει  να γονατίσει μπροστά στο δεντρό κοιτάζοντας προς την Ανατολή και να πει τρεις φορές το «Χριστό Ανέστη». Την επόμενη χρονιά το δεντρό θα καρποφορούσε 



  

Τρίτη 28 Φεβρουαρίου 2023

Τα Χελιδονίσματα της πρώτης του Μάρτη και το ξυλόγλυπτο χελιδόνι από το Κατσιδώνι

Ο Μάρτης από παλιά συνδεόταν με τον ερχομό των χελιδονιών μια και μέχρι πρόσφατα  πριν οι ραγδαίες κλιματολογικές αλλαγές αναστατώσουν και τον αιώνιο κύκλο των αποδημιών, αυτά  ερχόταν σταθερά τέτοια εποχή. Για να  υποδεχτούν  την  Άνοιξη της οποίας σύμβολο αποτελούσε το χελιδόνι  την πρώτη ή την 21 Μαρτίου  ημέρα της εαρινής ισημερίας, τα παιδιά γυρνούσαν στα σπίτια κρατώντας ένα  ομοίωμα τους, την «χελιδόνα»  και τραγουδούσαν ένα είδος καλάντων τα «χελιδονίσματα». Το έθιμο της χελιδόνας, έχει τις ρίζες του στην αρχαία Ελλάδα.  Χελιδόνισμα που τραγουδούσαν στην αρχαία Ρόδο επίσης  παιδιά  περιφέροντας  ομοίωμα χελιδόνας,  διέσωσε ο Αθηναίος στους Δειπνοσοφιστές  του γύρω στο 200.π.Χ.

Οι πρώτοι στίχοι λένε :

                                «Ήλθ' ήλθε χελιδών
                                  Καλάς ώρας άγουσα
                                  Καλούς ενιαυτούς
                                  Επί γαστέρι λευκά
                                  Απί νώτα μέλαινα»
                                  Που σημαίνει
                                  Ήρθε, ήρθε το χελιδόνι
                                  Που φέρνει καλές ώρες
                                  Και καλά χρόνια
                                  Είναι λευκό στην κοιλιά
                                  Και μαύρο στη ράχη.

Τα κάλαντα του Μάρτη  έχουν επιβιώσει μέχρι τις μέρες μας σε πολλές περιοχές της  Ελλάδας σε διάφορες παραλλαγές που πολλές θυμίζουν το  πιο πάνω αρχαίο χελιδόνισμα .

«Ήρθε ήρθ’ η χελιδώνα / ήρθενε κι η μελιδόνα κλπ»  λέει ένα χελιδόνισμα από την επαρχία Ηρακλείου που διέσωσε η μεγάλη λαογράφος Ευ. Φραγκάκη. 

Χελιδονίσματα έχουν καταγραφεί και στα δυτικά του νομού Λασιθίου αλλά θα πρέπει να τα τραγουδούσαν παλιά με περιφορά χελιδόνας και στην επαρχία  Σητείας,   όπως μας  δείχνει ένα ξυλόγλυπτο χελιδόνι από το Κατσιδώνι  που στηρίζεται πάνω σε μια  βάση με ανάγλυφα σχήματα που θυμίζουν άνθη και ανθοφορία. Κατά τον μεγάλο Κατσιδωνιώτη καθηγητή και πρύτανη της λαογραφίας Γ. Σπυριδάκη που το κατέθεσε στο Κέντρο Έρευνας  Ελληνικής Λαογραφίας (όπου και η φωτογραφία),  αυτό  είναι  παλαιότερο του 1890.  


 Κατσιδώνι



Τρίτη 1 Φεβρουαρίου 2022

Του Αγίου Τρυφώνου

1η Φεβρουαρίου εορτή του Αγίου Τρυφώνου προστάτη των αμπελιών. Την ημέρα της εορτής του εγινότανε υποχρεωτικός αγιασμός. Τον αγιασμό τον ρίχνανε σε μια άκρη στο αμπέλι, στο χωράφι, στο λιόφυτο. Σύμφωνα με τις παραδόσεις της επαρχίας Σητείας εκείνη την ημέρα δεν μπαίνουνε στο αμπέλι γιατί οι ειδωλολάτρες εκόψανε το χέρι του αγίου με το τριτσέτο (κλαδευτήρι)

Παρασκευή 17 Δεκεμβρίου 2021

Σφραγιδόλιθος από γκρίζο στεατίτη που απέκτησε ο Α. Έβανς. Seal from gray steatite acquired by Α. Evans

               

Σφραγιδόλιθος από γκρίζο στεατίτη που απέκτησε ο Α. Έβανς

Στο έργο: «Πρωτόγονα εικονογραφήματα και μια προ-φοινικική γραφή, από την Κρήτη και την Πελοπόννησο» ο Άρθουρ Τζ. Έβανς απεικονίζονται σχέδια (εικόνα 55)  από  τρίπλευρου πρίσματος  σφραγιδόλιθο από γκρίζο στεατίτη που απέκτησε  όπως λέει στην Πραισό. Όπως αναφέρει:   … που απέκτησα  από την τοποθεσία Πραισσός. Ο  ιδιοκτήτης ήταν προφανώς κύριος των κοπαδιών. Στη μία πλευρά εμφανίζεται ανάμεσα σε μια αίγα και μια πρώιμη μορφή αγγείου με λαβή και στόμιο που φέρει στους ώμους του ένα κοντάρι από το οποίο κρέμονται από ότι φαίνεται, τέσσερις δερμάτινοι κάδοι, αναμφίβολα προοριζόμενοι να περιέχουν γάλα. Στη δεύτερη όψη φαίνεται καθισμένος σε ένα σκαμνί κρατώντας σε κάθε χέρι ένα αγγείο με δύο λαβές, και στην τρίτη εμφανίζεται μια κατσίκα - μια περαιτέρω νύξη για τα κοπάδια του.

Προφανώς λοιπόν ήταν φυλακτό κάποιου κτηνοτρόφου από την περιοχή.  Αυτό που ίσως δεν πρόσεξε ο Έβανς είναι πως στην σκηνή b ο ιδιοκτήτης φαίνεται να ετοιμάζεται να αρμέξει την αίγα γυρισμένος ανάποδα όπως ακριβώς γίνεται μέχρι σήμερα στην Κρήτη χιλιάδες χρόνια μετά


 


Seal  from gray steatite acquired by Α. Evans

In his work (Primitive Pictographs and a Prae-Phoenician Script, from Crete and the Peloponnese) A. Evans are depicted drawings of a  three-sides or prism shape seal obtained  as says from Praesos. As is referred: …  obtained by me from the site of Praesos, the owner was evidently a master of flocks and herds. On one side he appears between a goat and an early form of vessel with handle and spout bearing on his shoulders a pole from which are suspended what appear to be four skin-buckets, no doubt intended to contain milk. On the second side he is seen seated on a stool holding in each hand a two-handled vase, and on the third appears a goat-a further allusion to his flocks.

So obviously it was an amulet of a breeder from the area. What Evans may not have noticed is that in scene b the owner seems to be preparing to milk the goat turned upside down, just as it does today in Crete thousands of years later.


Το κοντάρι και οι κρεμασμένοι τέσσερις δερμάτινοι κάδοι, (εδώ στρογγυλοί) φαίνονται πιο καθαρά σε ένα άλλο σφραγιδόλιθο από στεατίτη που βρέθηκε στη Σητεία

The pole and the suspended four skin-buckets  Blessed can b seen clearer on another steatite seal stone found in Sitia

Για τον ίδιο σφραγιδόλιθο γίνεται αναφορά στο: CORPUSDER MINOISCHEN UND MYKENISCHEN SIEGELOXFORD THE ASHMOLEAN MUSEUM

Τρίπλευρο πρίσμα. Αγοράστηκε στη Συκιά «τοπικό εύρημα», από τον Evans το 1894 μαζί με το 445.  Από την Πραισό. (Evans, JHS 14, 1894, 337)

α) Ένας άντρας καθισμένος σε ένα σκαμνί, κρατώντας μια κανάτα με λαβή και στόμιο και ένα δοχείο με δύο λαβές.  Tα αγγεία είναι διάτρητα

β) Μια αίγα διασταυρωμένη από ό,τι μπορεί να είναι ημιτελές σώμα άλλου ζώου. Πιθανόν  ξαναχαραγμένο

γ) Ένας άντρας που φέρει ένα κοντάρι κατά μήκος των ώμων του από το οποίο είναι κρεμασμένα τέσσερα δοχεία, δύο σε κάθε πλευρά. Παρακάτω, στα δεξιά του ένα δοχείο με δύο λαβές όπως αυτό στην πλευρά α. προς τα αριστερά του ένα τετράποδο, ίσως μια αίγα με ένα μικρό σημάδι πάνω από την πλάτη της (ίσως ακούσιο).

Εδώ λοιπόν να αναφέρω πως ο Έβανς τον αγόρασε στη Συκιά το 1894 δηλ. 3 χρόνια πριν την εξέγερση του 97 άρα το πιθανότερο από τούρκο της Συκιάς. Πως άραγε βρέθηκε στα χέρια του; Είχε όπως οι βαβελιανοί Οθωμανοί περιουσία στους Πρασούς, του τον έδωσε βαβελιανός τούρκος  ή τελικά είχε βρεθεί στη Συκιά; Τι σημαίνει τοπικό εύρημα; Μήπως τα μπέρδεψε κατά την καταγραφή ο Έβανς;

Όπως λέει στη συνέχεια  το άρθρο: Όταν περιγράφει ένα σημείο εύρεσης, ο Έβανς συχνά παρατηρεί ότι βρίσκεται στην ή κοντά στην τοποθεσία μιας από τις αρχαίες πόλεις (Λύττος, Λατώ, Πραισός και άλλες) - φυσικά, αφού γνώριζε αυτά τα μέρη και τον ενδιέφερε.Μήπως λοιπόν δεν ήταν από την Πραισό;  

Όσο για την απεικόνιση που λέει πως δείχνει αίγα να τη διασταυρώνει άλλο ζώο και μάλιστα ημιτελής του φιγούρα, αναφέρομαι πιο πάνω  


The same seal is referred in: CORPUSDER MINOISCHEN UND MYKENISCHEN SIEGEL. OXFORD THE ASHMOLEAN MUSEUM

Steatite, green with some dark mottling. Three-sided prism. Bought at Sykiä  ‘a local find’, by Evans in 1894  ‘From the site of Praesos ] (Evans, JHS 14, 1894, 337).

a) A man seated on a stool, holding a jug with handle and spout and a two-handled pot. The vessels are drilled. 

b) A goat crossed by what may be the incomplete body of another animal. Possibly rengraved?   

c. A man carrying a pole across his shoulders from which are slung four pots, two on each side. Below,to his right a two-handled pot like that on side a; to his left a quadruped, perhaps a goat, with a small mark above its back (perhaps unintentional).

So here I should mention that Evans bought it in the village Sykia in 1894, ie 3 years before the uprising of 97, so most likely from a Turk from the Ottoman village Sykia. How did it get into his hands? Did he, like the Ottomans of Vavelli near Praisos, have property in Praisos area, was it given to him by a Turk from Vavelli  or was it finally found in Sykia? What does a local find mean? Did Evans confuse the places during the recording?

As says the article: When descnbing a find-place Evans often makes a point of observing that it is at or near the site of one of the ancient cities (Lyttos, Lato, Praisos and others). So the question is: the seal was from Praisos or it’s vicinity?

As for the depiction saying that it shows a goat being crossed by another animal and in fact its incomplete figure, see my  previous comment

Δευτέρα 6 Δεκεμβρίου 2021

Αγία Βαρβάρα. Ο κοιμητηριακός ναός του χωριού Σκλάβοι

 Αγία Βαρβάρα. Ο κοιμητηριακός ναός του χωριού Σκλάβοι. Εκεί πιστεύεται πως ήταν ο παλιός οικισμός. Στο βάθος και βόρεια η πόλη της Σητείας, ανατολικά το χωριό Άγιος Σπυρίδωνας (πρώην Κανένες) και δυτικά το χωριό Άγιος Γεώργιος ( πρώην Τουρτούλοι)











Ο Άγιος Νικόλαος στον οικισμό Πλατάνι Απιδίων

 Το Πλατάνι είναι ένας μικρός εγκαταλειμμένος σήμερα οικισμός που ανήκει στα Απίδια Σητείας. Βρίσκεται στο δρόμο προς το Γούδουρο ανάμεσα σε πλαγιές γεμάτες ελαιώνες. Εκεί βρίσκεται το μικρό παλιό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου με υπολείμματα τοιχογραφιών εξαιρετικής τέχνης

















Πέμπτη 5 Απριλίου 2018

Μανούσα τα δάκρυα της Παναγίας.

Σύμφωνα με μια παράδοση από τα Κελάρια  Σητείας:  Όντεν εσταυρώσανε το Χριστό οι Οβραίοι, η Παναγία ήκλαιγε κι εκειά που εστάσανε τα δάκρα τζη εφυτρώσανε τα μανούσα και για κειόνα  μυρίζουνε ετσά καλά: Όταν σταυρώσαν το Χριστό οι Εβραίοι, η Παναγία έκλαιγε και εκεί που έσταζαν τα δάκρυά της φύτρωσαν τα μανούσα (οι νάρκισσοι)  και γιαυτό μυρίζουν έτσι έντονα






Κυριακή 24 Δεκεμβρίου 2017

Η Γέννηση του Χριστού. Nativity

Η Γέννηση του Χριστού. Σα σκηνικό χρησιμοποίησα μια γωνιά του χωριού Κελλάρια Σητείας.







Παρασκευή 10 Απριλίου 2015

Ο αζώγυρος και ο Ιούδας.Αnagyris foetida and Judas

Ο αζώγυρος ή αναγυρίς (anagyris foetida), είναι ένας θάμνος (μπορεί να γίνει και δέντρο) που έχει μια πολύ άσκημη μυρωδιά. Μια παράδοση από το Κατσιδώνι Σητείας λέει πως όταν ο Ιούδας πρόδωσε το Χριστό, πήρε ένα σκοινί και πήγε να κρεμαστεί. Μα σε όποιο δέντρο πήγαινε, οι κλώνοι του χαμήλωναν ως τη γη, και έτσι δεν μπορούσε να πεθάνει.
Τελευταία πήγε στον αζώγυρο. Αυτός όμως δε χαμήλωσε τους κλώνους του σαν τα άλλα δέντρα και έτσι ο Ιούδας πνίγηκε. Από τότε βρωμάει ο αζώγυρος γιατί δέχτηκε και κρεμάστηκε πάνω του ο Ιούδας




Αnagyris foetida is a shrub that has a very ugly smell. Sometimes becomes as tall as a tree. A tradition from the village Katsidoni in Sitia-Crete, says that, when Judas betrayed Christ, took a rope and went to be hanged . But all the trees were lowering their branches so he couldn’t die.
Finally he went to be hanged from an Anagyris . But this tree didn’t lower its clones like the other trees, so, Judas was drowned. Since then Anagyris stinks because Judas was hanged from it’s branches

Σάββατο 4 Απριλίου 2015

Η Κυριακή των Βαΐων. The Palm Sunday

Η είσοδος του Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Συνθέσεις μου με σκηνικά χωριά και τοπία της επαρχίας Σητείας : Μονή Τοπλού, Φοινικόδασος Βάι, και χωριά Κελάρια, Λιθίνες, Τουρλωτή, Βόιλα. The entrance of Christ in Jerusalem. Compositions with scenery villages and landscapes from the province of Sitia :  The monastry of Toplou, the palm trees' forest of Vai and the villages Kelaria, Lithines, Tourloti, Voila 








Κυριακή 23 Μαρτίου 2014

Σκαλιστοί αποτροπαϊκοί σταυροί σε οικίες κρήνες και ναούς χωριών της επαρχίας Σητείας. Apotropaic crosses carved into houses fountains and churches of villages of Sitia

Ο Σταυρός σαν αποτροπαϊκό σύμβολο.
O λαός θεωρεί τον σταυρό σύμβολο που αποτρέπει από το κακό. Για αυτό το λόγο όχι μόνο τον φορά στο στήθος αλλά και τον χρησιμοποιούσε  παλιά και στην είσοδο της οικίας του για να μην αφήσει το κακό να μπει μέσα. Ήταν ταυτόχρονα όμως και διακοσμητικό στοιχείο. Τον σκάλιζαν στην  πέτρινη καμάρα της εισόδου  ή  σε πλάκα που εντοιχιζόταν πάνω από την είσοδο. Το ίδιο σύμβολο τοποθετούσαν και στην πρόσοψη των κρηνών  για να αποτρέψουν τα πνεύματα των νερών από το να κάνουν κακό.Ο σταυρός σαν σύμβολο πίστης σκαλίζεται και σε  εισόδους και παράθυρα των πολλών ναών  
Εδώ βλέπουμε διάφορους σκαλιστούς σταυρούς από οικίες, κρήνες και ναούς χωριών της επαρχίας Σητείας 

The cross as an apotropaic symbol 
Cross is considered as a symbol that prevents from  the evil eye. For this reason in old times was  engraved at the entrance of his house for not letting the bad to enter house . It was  a decorative pattern too. It was carved  on the stone arch of the  entrance of the house  or on a  plaque  embedded above the entrance. The same symbol was placed in front of the fountains in order  to prevent the spirits of the water from doing evil. 
The cross as a symbol of faith is carved on  entrances and windows of many churches.Here we see several carved crosses from houses,fountains and churches of the villages of Sitia

Σταυροί από εισόδους οικιών στις Λιθίνες. Crosses from the etrances of houses of the village Lithines


   

Σταυρός από οικία στο χωριό Ετιά. Cross from the etrance of  a house in the village Etia 


Σταυρός από οικία στο χωριό Πισκοκέφαλο. Cross from the etrance of  a house of the village Piskokefalo  



Σταυρός από οικία στο χωριό Καρύδι. Cross from the etrance of  a house in the village Karydi 

 
Σταυροί από οικία στο χωριό Αχλάδια. Crosses from the etrance of  a house in the village Achadia




Σταυρός από οικία στο χωριό Ξερολίμνη. Cross from the etrance of  a house in the village Xerolimni


Σταυροί από την κρήνη του χωριού Κανένε (Αγ.Σπυρίδωνα). Crosses from the fountain of  the village Kanene (Agios Spyridon) 




Σταυρός  από την κρήνη του χωριού Κατσιδώνι. Cross from the fountain of  the village Katsidoni 

   
Σταυροί από την είσοδο και παράθυρο ναού των Παπαγιαννάδων.Crosses from the entrance and a window of a church in the village Papagiannadi  



Σταυρός  από την είσοδο του ναού της Αγίας Παρασκευής Ζήρου. Cross from the etrance of the church of Agia Paraskevi in the village Ziros  


Σταυρός  από την είσοδο ναού στο χωριό Χαμαίζι. Cross from the etrance of the church of  the village Hamezi